OTTO DE FIJTER vormgever van zijn leven en werk.

‘Ja, ik vind het echt geweldig om te leven; dus ik zou het niet graag willen missen.’

Dat zegt Otto de Fijter aan het begin van de mini-docu die Quinten de Knegt (Code One Films) met Otto in 2019 heeft gemaakt. Zijn ziektes waarmee hij zijn leven lang te maken heeft, maakt van hem een overlever, een levenskunstenaar. Otto, geboren op 13 oktober 1959 in Andel, overlijdt 61 jaar oud uiteindelijk aan corona op 4 januari 2021 in het UMC-ziekenhuis in Utrecht.

Vanaf 1995 woont hij in Woudrichem op zijn eigenhandig tot woonschip omgebouwde vrachtschip, ‘Zuster Bartholomea’. Eerst met een ligplaats op de Afgedamde Maas, daarna aan de Maassteiger van Rijkswaterstaat tegenover de Rijkswal en vanaf 2008/2009 aan de steiger net buiten de Gevangenpoort, bij de ingang van de Historische Stadshaven.Zuster Bartholomea is van 1960 tot 1985 één van de zusters Franciscanessen in het toenmalige klooster in Woudrichem, Molenstraat 2. Zij maakt van het klooster, dat voordien voor de buitenwereld een gesloten huis is, een open huis waar iedereen welkom is. Een mens onder de mensen. Zuster Bartje, wordt zij liefkozend genoemd. Paula Jorritsma heeft haar beschreven als één van de Markante Woerkummers. Otto vernoemt zijn schip naar haar, maakt de documentaire ‘Bruid van Christus’ en schildert haar portret. Een portret dat nog een plaats zal moeten krijgen op een prominente plek in de vesting.

Als mede-initiator van het Genootschap der Woerkumse Taol is het zijn droom dat het Woerkums dialect meer en meer gebruikt gaat worden. Verschillende boeken en boekjes geschreven in het Woerkums dialect (Lizzy van Pelt, Arie Metz) zijn uitgegeven door Uitgeverij De Kazerne. En ook in beeld en geluid heeft hij het dialect vastgelegd. Zoals in de documentaire over de Woerkumse visserij ‘Heden de wind noord’. Op de Woerekumse Aovende, met alle liedjes en al het gepraat in het Woerkums, ziet hij zijn droom werkelijkheid worden.

In 1982 start Otto zijn eigen ontwerpbureau dat uitgroeit tot Atelier & Uitgeverij De Kazerne aan de Vissersdijk 35/A in de vesting Woudrichem. Vanaf 1995 begint onder die vlag ook zijn samenwerking met zijn (tweede) partner Coraline Koekkoek, die zich dan Coraline Korevaar noemt. Een creatief en zakelijk samenspel op basis van de kwaliteiten van Otto als typograaf en van Coraline met illustraties en het computerwerk. Samen hebben ze oog voor de fraaie vormgeving van hun producties, zoals onder andere boeken in allerlei formaten, documentaires, nieuwe huisstijlen en productpresentaties. Van 2001 tot 2008 maakt Marianne Sijberden deel uit van het Kazerneteam.
Gezamenlijk maken ze ook tijd voor het maken van kunst, voor het experimenteren met materialen en pigmenten. Het resulteert in veel niet commerciële en vrije kunstwerken en, zo nodig ook, in verkoopbare kunstwerken en foto’s.

In alles wat Otto de Fijter doet, is en blijft hij toch vooral de typograaf en letterontwerper, de schepper van de lettertypefamilie Prodesse Pro. Het ontwerp van een verzameling letters, cijfers en leestekens in zes varianten waar hij jarenlang aan werkt. In het Latijnse woord ‘prodesse’, dat nuttig betekent, is Otto’s streven te herkennen naar leesbaarheid en stijl. Het is een lettertype dat door De Kazerne veelvuldig is gebruikt en ook terug te vinden is in het ‘Poortaol’, de gratis vestingkrant voor en door bewoners van de vesting Woudrichem. Met de Prodesse Pro maakt Otto ook internationaal furore.
De kiem voor zijn typografische interesse wordt gelegd als Otto zeven jaar is en Jan Schalkwijk (1920-1992), Nederlandse schrijfmeester en -pedagoog (van ‘Zo wordt schrijven een feest’), hem introduceert in de kalligrafie. Het is een eerste stap op de weg naar zijn toekomst als typograaf en letterontwerper, het tekenen en schilderen van letters. Hij doet een studie typografie aan de Universiteit van Amsterdam en een studie kunstgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Bij het completeren en vervolmaken van Prodesse Pro is hij geïnspireerd en regelmatig geadviseerd door Bram de Does (1934 tot 2015), een Nederlandse toptypograaf en letterontwerper bij de Koninklijke Joh. Enschedé in Haarlem. De Does ontwerpt het internationaal gebruikte lettertype Trinité en ook de Lexicon (speciaal ontworpen voor de twaalfde druk van het ‘Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse taal’).
In de documentaire ‘Systematisch slordig’ leveren Otto en Coraline, samen met Kazimierz de Man en gesteund door Ronald van den Ende en Annemieke van Straten, een prachtig beeld van leven en werken van Bram de Does. De documentaire heeft landelijk succes en is op 11 mei 2003 vertoond door de TROS in het tv-programma ‘Kunst …omdat het moet!’

Na het overlijden van Coraline in 2008 wordt Otto (nog) zieker, wordt arbeidsongeschikt verklaard en trekt zich terug op Zuster Bartholomea. Zijn open huis waar iedereen welkom is. Als hij zich redelijk voelt, blijft hij zich bezighouden met ‘zijn lettertjes’.
In 2016 heeft Otto al zijn filmmateriaal geschonken aan het Streekarchief Langstraat Heusden Altena, gevestigd in Heusden. Het materiaal is online terug te vinden op www.salha.nl.
____________________
tekst: Ad Los, februari 2021
foto’s: Hans Werther, januari 2021